Almanya’da Arabuluculuk Sistemine Dair Gözlemler

2023 yılı Adli Tatil döneminde Almanya’da yaşayan birinci, ikinci, üçüncü nesil vatandaşlarımızın karşılaştıkları hukuki sorunlara, Hukuk Davaları ve Arabuluculuk uygulamalarına ilişkin bilgi amaçlı mesleki bir gezi yapmıştım. Bu gezide Almanya’daki Avukat meslektaşlarımız, vatandaşlarımız ve değişik sivil toplum kuruluşları ile yapmış olduğum görüşmelerde Almanya’daki Arabuluculuk uygulamalarını gözlemlemeye çalıştım. Yazımda bu gözlemlere ilişkin edindiğim bilgileri paylaşmak istedim. 

Türkiye’de 2012 yılında 6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu ile hukuk dünyamıza giren ARABULUCULUK mevzuatının tanıtım çalışmaları, Arabulucuların eğitimi, sınavı ve sisteme katılmaları, hukuk uyuşmazlıklarının iradi olarak Arabuluculuk yöntemi ile çözümlenmeye başlaması, Arabuluculuk Dernekleri ile Arabuluculuk Merkezlerinin kurulması, 2018 yılından sonra İş Hukuku, Ticaret Hukuku, Tüketici Hukuku ile en son olarak da Kira Hukuku uyuşmazlıklarının Dava Şartı olmasıyla Arabuluculuk 10 yıldır uygulanmaktadır. Bu süre zarfında yaklaşık 5 milyon hukuk uyuşmazlığının Arabuluculuk sisteminin kapısını çaldığı, anlaşma oranlarının %70 ortalamasında olduğu görülmektedir. Bu istatistik oranlarında belirtmek gerekir ki iradi Arabuluculuk çözüm yolunda anlaşma oranı çok daha fazla olmaktadır. Ancak dava şartı Arabuluculuk uygulamalarında çözüme kavuşma konusunda Arabulucularımız ile taraf vekillerine daha fazla görev düştüğü anlaşılmaktadır. Dünya uygulamalarına göre ülkemizde Arabuluculuk uygulamalarının başarılı olduğu açıklıkla söylenebilir. Burada Adalet Bakanlığı ile Adalet Bakanlığı Hukuk İşleri Genel Müdürlüğü’nün ve Arabuluculuk Daire Başkanlığı’nın üstün çaba ve gayretlerinin de altını çizmek gerekecektir. 

Hukuk Uyuşmazlıklarında ihtilafların çözümü zor bir alandır. Bu alanda özel hayat ve ticari hayattaki gibi kazan kazan metodunu gerçekleştirmenin zorluğu bilinmektedir. Çünkü ihtilafların çözümünün önündeki en büyük engelin, maddi hukuktan ziyade duygusallık ve manevi unsurların olduğu süreçte gözlemlenmektedir. Daha fazla başarıya ulaşmanın Arabulucuların ve taraf vekillerinin bu alanda bilgi ve müzakere yeteneğinin gelişmesiyle doğru orantılı olacağı da bir gerçektir.

Arabuluculuk, hukuk uyuşmazlıklarını, hukuk anlaşmazlıklarını mahkeme dışında çözmek için kullanılan bir alternatif çözüm yöntemidir. Hukuk düzeni ve uyuşmazlık çözüm sistemleri ülkelerin tarihi, siyasi, hukuki, kültürel ve demokratik süreçleri ile doğrudan ilgilidir. Arabuluculuk mahkemeye gitmeden, hakimin kararını beklemeden, yine tahkime gidip bir üçüncü kişinin uyuşmazlık hakkında karar vermesini beklemeden, “kişinin kendi uyuşmazlığı hakkında kendisinin karar vermesi kültürüdür.” 

Kişinin; kendi uyuşmazlığını, hak ve hukukunu bir masa etrafında karşısındaki tarafla kavgasız, küfürsüz, gerekir ise haklarından ve haklı duygularından feragat ederek, empati duygularıyla kendisini onun yerine koyarak, olgunlukla müzakere ederek sonuca bağlaması kolay değildir. Burada tarafların gerçek anlamda birbirlerini anlamalarına yardımcı olarak, tarafları bir müzakere ile bir sonuca götürme görevi hiç kuşkusuz Arabulucunundur. 

Önemli gördüğüm bir konuya da değinerek Almanya’ya geçmek istiyorum. Arabuluculuk müzakeresinde anlaşmak şart değildir. Taraflar anlaşmak için değil, aralarındaki ihtilafı müzakere etmek için bir masaya otururlar. Tam ve eksiksiz yapılan bir müzakere tarafları mutlu bir sona götürür. Bu çoğu kez anlaşma olur. Ancak nihai çözüm anlaşma olmaz ise husumet biter, anlaşmazlık husumetten arınarak hukuki ihtilaf olarak mahkemeye taşınır. İşte Arabuluculuk gerek anlaşma gerekse anlaşmama halinde dahi olsa toplumda bu barış atmosferini doğurur. 

Kişiler bir araya gelerek yeterli şekilde müzakere etmeden de uyuşmazlıklarını hukuki bakımdan çözerek anlaşma belgesi elde edebilirler. Ancak müzakeresi eksik bir anlaşma ile hukuken anlaşma belgesi sağlanmış olsa bile aslında bu bir anlaşma değildir.  Bu durumda zihinlerdeki uyuşmazlığı çözüme kavuşturulmamış olur. Oysa asıl olan zihin dünyasındaki anlaşma ve çözümdür. Arabuluculuğun mahkeme ile tahkimden en temel farkı uyuşmazlığı bitirmek değil husumeti de bitirerek bozulan ticaretin, bozulan arkadaşlığın, bozulan dostluğun ve bozulan ilişkinin devamını da sağlamaktır. Bu ise ancak mükemmel bir müzakere ile sağlanır. 

Arabuluculuk dünyada yaklaşık yüz altmış ülkede uygulanan bir hukuk uyuşmazlık çözüm sistemidir. Almanya’da Arabuluculuk konusunda mevzuat ve yasa 2012 yılındadır. Almanya UNCITRAL Milletlerarası Ticari Arabuluculuğa İlişkin Model Kanunu'nu 2002 yılında kabul etmiş, Almanya’da Hukuk uyuşmazlıklarının mahkeme dışı yollarla çözümlenmesine ilişkin Alman Arabuluculuk Kanunu “Arabuluculuk ve Diğer Mahkeme Dışı Uyuşmazlık Çözüm Yollarının Teşvikine Dair Kanun” 21.07.2012 tarihinde yürürlüğe girmiştir. (Mediationsgesetz Mediation Act) Arabuluculuk Almanya'da federal düzeyde uygulanan bir uyuşmazlık çözüm kurumudur. İlgili kanun incelendiğinde, mevzuatımızda bulunan 6325 sayılı yasadaki temel düzenlemelerin burada da olduğu görülmektedir. Alman Arabuluculuk Kanununun 6 kısımdan oluşup daha kısa bir yasal düzenleme olduğunu görmekteyiz. Bununla birlikte Arabuluculuğa ilişkin temel kavramların düzenlenmiş olduğunu görüyoruz. Örneğin; Sır Saklama Yükümlülüğü “… Kanunda aksi öngörülmedikçe, arabulucu ve arabuluculuk faaliyetine dâhil olan kimseler, sır saklamakla yükümlüdürler. Bu yükümlülük, söz konusu faaliyette bulunulurken öğrenilen her türlü bilgiyi kapsar.” Düzenlemesi 6325 sayılı kanunumuzda Gizlilik MADDE 4 – “… (1) Taraflarca aksi kararlaştırılmadıkça arabulucu, arabuluculuk faaliyeti çerçevesinde kendisine sunulan veya diğer bir şekilde elde ettiği bilgi ve belgeler ile diğer kayıtları gizli tutmakla yükümlüdür. (2) Aksi kararlaştırılmadıkça taraflar ve görüşmelere katılan diğer kişiler de bu konudaki gizliliğe uymak zorundadırlar…” şeklinde düzenlenmiştir. 

Almanya Arabuluculuk Kanunu’nun, hukuki sorunların çözümünde arabuluculuk hizmetlerini düzenlediği ve teşvik ettiği görülmektedir. (*)

Alman Arabuluculuk Hukukunda Arabuluculuğun tanımı, Arabulucuların özellikleri, etik kurallar, Arabuluculuk şartları ile sicile kayıt şartları, Arabulucuların eğitimi, Arabuluculuk sürecinin nasıl yönetileceği ve Arabuluculuk sonuçlarının yasal korumaları gibi düzenlemeler ile Arabuluculuğun yargı sistemi içinde ne şekilde kullanılabildiği ve mahkemelerin Arabuluculuğu nasıl teşvik ettiği yasadaki düzenlemelerde görülmektedir. 

Almanya'da arabuluculuk sürecinin ve sisteminin değişik hukuki ihtilafların çözümü için etkili bir yol olarak kullanıldığı ve teşvik edildiği görülmektedir. Başarılı bir Arabuluculuk süreci için profesyonel hukuki yardımın alınması tavsiye edilmektedir. Özellikle ekonomik içerikli hukuk uyuşmazlıklarında bir avukatın hukuki desteğinin teşvik edildiği gözlemlenmiştir. Alman hukukunda avukatın hukuki desteği ve Arabuluculuk yöntemi ile uyuşmazlıkların çözümü yerleşik bir kültür olmuştur.  

Almanya'da ülkemizdeki gibi dava süreçlerinin dava konularına göre uzun veya kısa olduğu, ancak ülkemizdeki kadar uzun olmadığı, ekonomik olarak mahkeme masraf ve harçların yüksek olduğu, davaların türüne, karmaşıklığına ve mahkemenin yoğunluğuna bağlı olarak büyük ölçüde süreçlerin değiştiği ve farklılıklar gösterdiği gözlemlenmiştir.  Alman hukuk sistemi de Türkiye’deki gibi makul ve adil bir yargılama sürecini teşvik ettiği ve gereksiz gecikmeleri önlemeyi önerdiği halde bunun süreçte çoğu dava için bir tavsiyeden öteye geçmediği anlaşılmıştır. Bu nedenlerle dava süreçlerinde kesin bir süre verilmesinin mümkün olmadığı gözlemlenmiştir. Tazminat davalarında da davanın karmaşıklığına, mahkeme yoğunluğuna, bağlı olarak süreçlerin büyük ölçüde değişebileceği, kesin bir sürenin belirlenmesinin mümkün olmadığı gözlemlenmiştir. Bir tazminat davasının, birkaç ay içinde sonuçlanabileceği gibi, daha karmaşık ve çekişmeli davalar yıllarca sürebileceği, mahkeme süreci, delil toplama, duruşmaların düzenlenmesi ve itirazlar gibi aşamaların da ayrıca davanın süresini değiştirebileceği anlatılmıştır. Almanya'da hukuk sisteminin federal bir yapıya sahip olması nedeniyle de dava süresinin eyaletler arasında değişiklik gösterebilmesinin de mümkün olduğu anlatılmıştır.

Almanya'da yargılama giderleri olarak Avukatlık ücretleri, Mahkeme harçları, Bilirkişi ücretleri, Keşif masrafları, İcra masrafları gibi bildiğimiz yargılama giderleri bulunmaktadır. Avukatlık hizmeti ücreti Türkiye’ye göre mukayese edilmeyecek kadar yüksektir. Yine harçlarında yüksek olduğu ifade edilmiştir. Ancak Almanya’da Hukuk Sigortası bu yargılama gider ve masraflarının bazılarını karşılamaktadır. Yine Adli Yardım sistemi dolayısı ile ülkemizdeki gibi düşük gelirli kişiler için Almanya'da adli yardım mevcuttur olup, yargılama giderlerinin bir kısmı veya tamamı devlet tarafından bu sistemden karşılanabilmektedir. 

Arabuluculuk bilindiği gibi mahkeme dışı uyuşmazlık çözüm sistemi olduğu için resmi mahkeme süreçlerinden uzaklaşan uyuşmazlığın tarafı, Arabuluculuk sistemini nasıl çalıştıracaktır. Almanya’da ülkemizde olduğu gibi dava şartı zorunlu arabuluculuk sisteminin olmadığını gözlemledim. Ancak yargı süreci ve mahkeme sürecinin ekonomik yükü ile birlikte Alman hukuk sisteminin kültürel olarak Arabuluculuk sitemini teşvik ettiği görülmektedir. Dolayısıyla vatandaşlar tarafından bir hukuk uyuşmazlığı öncelikle Arabuluculuğa taşınmakta, çözüm burada aranmaktadır. Yine bir vatandaşın bir hukuki konuda avukata başvurması halinde avukatın da konuyu mahkemeden önce Arabuluculuk sistemine taşıdığı gözlemlenmiştir. Bu yolun genel bir hukuki kültürü olarak benimsenip uygulandığı söylenebilir. Nitekim hukuk hizmetlerinde avukatın en kısa, en ucuz ve en stressiz yoldan uyuşmazlığın çözümünde müvekkiline yol göstermesi Avukatın özen yükümlülüğü sorumluluğu içerisindedir. Hatta Arabuluculuk konusu bir uyuşmazlık mahkemeye taşındığında hakim taraflara kızmaktadır. “…Arabuluculuk yolu çözebileceğiniz bir konuyu neden bana getirdiniz …” demektedir.  Bir başka yolda Mahkeme İçi Arabuluculuk olup hakimlerin belli davalarda arabuluculuk yaparak Arabuluculuk yöntemi ile davaları çözümlediği de gözlenmektedir. 

Arabuluculuk yolu ile uyuşmazlıkların çözümünün hukuki bir yol olmaktan çok bir kültürel yol haline gelen Almanya’da Arabuluculuk süreci hakkında bilgi edinme için ülkemizdeki gibi Alman Adalet Bakanlığı veya yerel mahkemelerin resmi web sitelerinde yer verildiği ve Arabuluculuğun teşvik edildiği gözlemlenmiştir. 

Almanya’da bir Arabuluculuk hizmeti almak istediğinizde, bir Arabuluculuk Merkezi veya resmi olarak Arabuluculuk siciline kayıtlı bir bağımsız Arabulucu tercih edilmektedir. Arabulucu seçiminde uzmanlık alanlarına göre uzmanlık belgesi olan hatta sektörel Arabuluculuk bilgisinin öne çıktığı ve buna göre Arabulucu seçimi yapıldığı görülmüştür. 

Merkezlerdeki Arabulucu görevlendirmelerinin de uzmanlık alanına göre yapıldığı bilgisi edinilmiştir. Arabulucu ile anlaşmaya varmak ve süreci başlatmak için, tarafların katılması ile bir Arabuluculuk anlaşması hazırlandığı, bu anlaşma ile Arabuluculuk süreçlerinin ve koşullarının belirlendiği anlaşılmaktadır. 

Arabuluculuk sürecinde Türkiye’deki gibi, Arabulucunun taraflarla iletişim kurarak müzakereleri başlatması ve yönetmesi ile, tarafların Arabuluculuk sürecinde anlaşmaya varmaları halinde bu anlaşmanın yazılı olarak hazırlanması ve taraflar tarafların imzalaması, Arabuluculuk anlaşmasının mahkeme tarafından onaylanması, ilam niteliği kazandırma süreçleri bilgisi edinilmiştir. Almanya'da Arabulucuların sürekli eğitim ve gelişim gerekliliği kendilerini yeniledikleri Arabuluculuk alanındaki yasal ve pratik değişiklikleri takip etmeleri gerektiği bilgisi edinilmiştir. Arabuluculuk konusu Almanya'nın farklı eyaletlerinde farklı düzenlemelere tabi olabilmekte, bu nedenle belirli kurallar ve prosedürler eyaletlere göre değişebilmektedir.

Almanya'da Arabuluculuk, mahkeme süreçlerini kısaltma, mahkeme yükünü azaltma, maliyetleri azaltma, rekabetler arasında uzlaşma sağlama ve anlaşmazlıkları daha hızlı ve etkili bir şekilde çözme amacıyla yaygın bir şekilde kullanılan bir alternatif çözüm yöntemi olarak kullanıldığını yukarıda ifade etmiştik. Alman hukuk sistemi, Arabuluculuğu destekleyen ve teşvik eden bir yaklaşımı benimsediği ve bu Arabuluculuk, mantıksal bileşenlerin bir parçası olarak sıklıkla kullanılan bir yöntem olarak görülmektedir. Almanya’da Arabulucuların genellikle belirli bir alanda eğitim almış profesyoneller ve bağımsız bir üçüncü taraf olarak uyuşmazlıklarda görev yaptıklarını ifade etmek gerekir. Bu anlamda Almanya’da Arabulucular ülkemizdeki gibi sadece hukukçulardan oluşmamaktadır. Bir alanda eğitim alan ve gerekli belgeleri alan kişiler de kayıtlı olarak resmi Arabuluculuk yapabilmektedirler. Ancak hukuki ihtilafların çözüm ve müzakeresinde genel olarak Hukukçu Arabulucular görev almakta ve tavsiye edilmektedir. Hukuki İhtilafların müzakeresinde avukatlık ve hukuk desteği alındığını da burada ifade etmek gerekir. Hukukçu olmayan arabulucular genel olarak sosyal içerikli ve mesleki alanlarda Arabuluculuk yapmaktadırlar. 

Almanya'da arabuluculuğun pek çok sosyal alanda başarılı bir alternatif çözüm yöntemi olduğu da görülmektedir. Ancak başarılı bir arabuluculuk süreci birtakım faktörlere bağlıdır. Bilindiği üzere Arabuluculuk, karşıtlıklar arasındaki anlaşmazlıkları çözmek için bir üçüncü tarafın Arabulucunun yardımını içerir. Başarılı bir Arabuluculuk süreci, tarafların işbirliği yapma isteklerine ve anlaşmazlığın karmaşıklığına bağlı olarak değişebilir.

Almanya’da bireysel olarak yapılan Arabuluculuk yanında kurumsal olarak Arabuluculuk merkezlerinde kayıtlı olarak bu merkezlerde Arabuluculuk yapılmaktadırlar.

Almanya'da Arabuluculuk uygulama alanları, hukuki anlaşmazlıkları çözme veya anlaşmazlık durumlarında arabuluculuk geniş bir yelpazeye sahiptir. Almanya'da arabuluculuk, özel hukuk, ticaret hukuku, aile hukuku gibi birçok alanda yapılmaktadır. 

Aile Hukuku Arabuluculuğu: Boşanma, mal paylaşımı, nafaka, çocuk velayeti, miras paylaşımı gibi aile hukukunu ilgilendiren konularda Arabuluculuk yapılmaktadır. Aile Arabulucuları, aile içi anlaşmazlıkların çözümüne hızlı ve daha az stressiz şekilde devam etmesine yardımcı olmaktadırlar. Bu durum aile mahkemeleri tarafından da teşvik edilen bir çözümdür.

İş Hukuku Arabuluculuğu: İşçi-işveren uyuşmazlıkları, işten çıkarmalar, ücret artışları gibi iş hukuku uyuşmazlıklarında Arabuluculuk yapılır. İş hukuku Arabuluculuğunda, iş anlaşmazlıklarının çözümü, ücret ekonomileri gibi konularda Arabuluculuk yapılmaktadır. Almanya'da Türkiye’deki gibi iş hukuku arabulucuları, işçi ve işveren arasındaki anlaşmazlıkların çözümünde yardımcı olmaktadırlar. Bilindiği gibi Türkiye’de iş hukuku uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Dava Şartıdır. Almanya’da dava şartı değildir. 

Tüketici Hukuku Arabuluculuğu: Tüketici ile işletmeler arasındaki anlaşmazlıkların çözümünde Arabuluculuk yapılmaktadır. Sağlık sorunlarına ilişkin Arabuluculuk, tüketici hakları ihlalleri, ürün değişimi ve üretim ile işletme arasındaki anlaşmazlıkları Arabuluculuk yoluyla çözülebilmektedir. Almanya'da müşteri işletme arasında kişisel ile ilişkilerin devamı noktasında sorunların çözümünde Arabuluculuk, alışverişin devamı ve korunması için önemli bir araç olduğu gözlemlenmiştir.

Ticaret Hukukundan Kaynaklanan Arabuluculuk: Almanya'da iş dünyasında faaliyet gösteren şirketler arasındaki anlaşmazlıkların Arabuluculuk yoluyla çözümü geniş yer tutmaktadır. Arabuluculuğun yoğun olduğu bir alandır. Özellikle ticari sırlar ve ticari ilişkinin devamı burada önemli rol oynamaktadır. Ticaret anlaşmazlıkları, sözleşmeleri, ihlaller, ödeme gecikmeleri gibi ticari konuların çözümünde Arabuluculuk yaygın olarak kullanılmaktadır. Ticaret ve iş dünyasındaki rekabet gereği mahkemelerin yerine çoğunlukla Arabuluculuk tercih edilmektedir. Bu alanlarda uzman ticaret hukuku Arabuluculuk hizmetleri sunulmaktadır. Rekabet Hukukuna aykırı olmamak kaydıyla Ticaret hukuku politikaları Arabuluculukla çözülebilmektedir. 

Gayrimenkul Hukukun Anlaşmazlıkları: Tapu sorunları veya ortaklığın giderilmesi gibi anlaşmazlıklar, uzman gayrimenkul Arabuluculuk hizmetleri ile çözümlenmektedir. Mülkiyet hukuku ihtilafları ve gayrimenkul satışları gibi gayrimenkul hakları işlemleri uyuşmazlıkları yine Arabuluculuk yöntemi ile çözümlenmektedir. İnşaat sözleşmelerinden kaynaklanan ihtilaflar, kesinti gecikmeleri, kalite sorunları veya ödeme farklılıkları gibi uyuşmazlıklarda çoğunlukla Arabuluculuk tercih edilebilir. 

Kiracı ve Ev Sahibi Anlaşmazlıkları: Ev sahibi-kiracı anlaşmazlıkları veya mülk sahipleri arasındaki anlaşmazlıklar gibi gayrimenkul hukukundan kaynaklanan uyuşmazlıklarda Arabuluculuk hizmeti sunulabilmektedir. Kiracılar ve ev sahipleri arasındaki kira sözleşmeleri, kira artışları veya tahliye ile depozito uyuşmazlıkları, kira sözleşmesinin sona erdirilmesi gibi finansal konulardaki anlaşmazlıklarda uyuşmazlıkların çözümünde Arabuluculuk uygulanabilmektedir. 

Miras Hukuku Anlaşmazlıkları Mirasçılar arasındaki miras paylaşım anlaşmazlıkları Arabuluculukla çözülebilmektedir.

Toplumsal ve Sosyal Konular Arabuluculuğu: Toplumunda bireyler arasında gelişen sosyal içerikli uyuşmazlıkların çözülmesi amacıyla kullanılır. Bu tür arabuluculuğun yaygın olan komşuluk anlaşmazlıkları veya toplumsal çatışmalar gibi alanlarda etkili olduğu anlatılmıştır.  

Eğitim Hukukundan Kaynaklanan Uyuşmazlıklar: Okul anlaşmazlıkları, öğrenci-öğretmen ilişkileri, okul yönetimi ile veli arasındaki sorunlar gibi eğitim alanında arabuluculuk yapılabilmektedir. 

Çevre ve Komşuluk Hukukundan kaynaklanan Uyuşmazlıkları: Çevre sorunlarıyla ilgili sıcaklıklar, doğal ürünlerin kullanımı veya çevresel atıklar gibi konular yoğunluk etkileri nedeniyle toplumdaki insanlar arasında oluşan uyuşmazlıklar arabuluculuk yoluyla çözülebilmektedir.  Komşular arasında gürültü, genişlik sınırları, geçiş hakkı, ağaç kesimi gibi toplum ve komşuluk anlaşmazlıklarının Arabuluculukla çözümü mümkün olabilmektedir. Mahalle sorunları, yerel toplumun çıkarlarını izleyen paylaşımlar gibi toplumsal yayın yapılarak bu konular Arabuluculuk hizmetleri sunumu ile çözülebilmektedir. 

Sağlık Hukukundan Kaynaklanan Uyuşmazlıklar: Sağlık hizmetleri konusunda ilaçların kullanım ve etkisi ile sağlık sorunları konusunda sorunların çözümünde Arabuluculuk hizmetleri mevcuttur. Yine sağlık hizmeti sunucuları ile muhataplar arasındaki anlaşmazlıkların çözümünde Arabulucular etkili olabilir.

Ceza Arabuluculuğu: Ceza hukuku alanında Arabuluculuk, suçlu ve mağduriyetler arasındaki anlaşmazlıkları çözmek için kullanılır. Bu, mahkeme kararıyla gerçekleşen bir arabuluculuk türüdür. Ceza mahkemeleri dışında, suçlular ve mağduriyetler arasındaki anlaşmazlıkları çözmek amacıyla Arabuluculuk yapılabilmektedir. Özellikle hafif suçlar veya süreç işlemlerinden ayrılan taraflar için bir seçenek olabilmektedir.

Kamu Hukukundan kaynaklanan Uyuşmazlıklar: Kamu sektöründe çalışanlar ve kurumlar arasındaki anlaşmazlıklarda da Arabuluculuk çözüm olarak ortaya çıkmaktadır. Kamu, suçluların ülkelerinin geri entegrasyonunu kolaylaştırmaya yardımcı olunabilmektedir. 

Uluslararası Arabuluculuk: Almanya'da uluslararası iş yapan şirketler arasındaki hukuki anlaşmazlıkların çözümünde uluslararası arabuluculuk uygulamalarının da önemli bir rol oynadığı avukat meslektaşlarımızca ifade edilmiştir.Formun Üstü Bu durumda Singapur Anlaşması kapsamında Arabuluculuk anlaşma tutanaklarının uluslararası geçerliliği konusunda önemli bir uygulama olarak gözümüze çarpmaktadır.

Almanya'da arabuluculuk hizmetlerine erişim sağlamak için birden fazla değişik merkezlerde Arabuluculuk Merkezleri bulunmaktadır. Bu merkezler, Arabuluculuk hizmetleri sunan ve Arabuluculuk süreçlerini düzenleyen kurumlar olarak faaliyet göstermektedirler.  Bu merkezin belirli bir alan veya konuya odaklı sektörel denilebilecek Arabuluculuk hizmetleri sunduğu söylenebilir. Arabuluculuk hizmetleri arayan kişiler, hangi tür uyuşmazlıkla karşı karşıya ise o konuya en uygun merkezi seçmeli ve bu konuda araştırma yapmalıdır.  

Almanya'da arabuluculuk hizmeti sunan Arabuluculuk merkezlerine örnek olarak şunlar verilebilir:

Deutsche Gesellschaft für Mediation eV (Alman Arabuluculuk Derneği- DGM): Almanya Arabuluculuk Derneği, arabuluculuk uygulamalarında önemli bir merkezdir. Merkez arabuluculuk eğitimi ve sertifikasyon hizmeti de sunmaktadır. Almanya'daki arabulucuların üye olduğu, ortak olduğu kuruluştur. Merkez, Arabuluculara Arabuluculuk eğitimi sunar. Aynı zamanda uyuşmazlıkların çözümünde Arabuluculuğu teşvik eder.

Zentrale Schlichtungsstelle des Bundes für das Gesundheitswesen (Federal Sağlık Hizmetleri için Merkezi Arabuluculuk Bürosu): Sağlık sektöründe yaşanan olayları çözmek için federal düzeyde hizmet veren bir merkezdir.

Bundeszentrale für politische Bildung (Federal Politika Eğitimi Merkezi): Bu merkez, toplumsal sorunların çözümüne yönelik eğitim vermektedir.  

Bundesverband Mediation eV (Federal Arabuluculuk Derneği): Arabuluculuk uyuşmazlıklarının çözümlendiği bir merkez olup, Arabuluculuk alanında bilgi paylaşımı ve eğitim sağlayan bir kuruluştur.

Länder-Schlichtungsstellen (Eyalet Arabuluculuk Merkezleri): Almanya'nın farklı eyaletlerinde yerel düzeyde arabuluculuk hizmetleri sunan merkezler bulunmaktadır. Bu merkezler, eyalet düzeyindeki anlaşmazlıkların çözülmesine yardımcı olmaktadırlar. 

Industrie- und Handelskammern (Ticaret ve Sanayi Odaları): Bu merkezlerde Ticaret ve Sanayi Odaları bünyesinde bulunup iş dünyasında ortaya çıkan anlaşmazlıkları arabuluculuk yoluyla çözmek için hizmetler sunulmaktadır. 

Verbraucherzentralen (Tüketici Danışma Merkezleri): Tüketici sorunlarına yönelik arabuluculuk hizmetleri sunan bir merkezdir.

Deutsches Institut für Schiedsgerichtsbarkeit eV (Alman Tahkim Enstitüsü) : Ticaret ve yatırım anlaşmazlıkları konusunda Arabuluculuk ve tahkim hizmetleri sunan önemli bir kuruluştur.

DIRO (Deutsches Institut für Rechtspsychologie und Rechtssoziologie eV) : Hukuk psikolojisi ve hukuk eğlencesi bölgesinde bir kuruluş olup aynı zamanda Arabuluculuk hizmetleri de sunulmaktadır.

Deutsche Anwaltsvereinigung für Mediation eV (Alman Arabuluculuk Avukatları Derneği) : Avukatlar arası arabuluculuğu ve taraf vekilliğini teşvik eden bir dernektir.

Deutsche Gesellschaft für Online-Arabuluculuk eV (Alman Çevrimiçi Arabuluculuk Derneği) Çevrimiçi Arabuluculuk hizmetleri sağlayan bir dernektir.

Verband binationaler Familien und Partnerschaften (İki Kültürlü Aileler ve İlişkiler Derneği) Bu merkezde Aile içi hukuk uyuşmazlıklarının Arabuluculuğu yapılır.

Kirchliche Kontaktstelle für medizinische Fragen (Tıbbi Konularda Kilise İletişim Merkezi) : Sağlık hizmetleri konusunda Arabuluculuk ve lisanslamayı sağlayan bir kuruluştur.

Öffentliche Schlichtungsstellen (Kamu Arabuluculuk Merkezleri) : Almanya'da birçok eyaletin ve merkezi kamusal sorunları çözmek için hizmet veren kamu arabuluculuk merkezleri de bulunmaktadır. Bu merkezler, gürültü anlaşmazlıkları, ev sahibi-kiracı anlaşmazlıkları ve buna benzer diğer uyuşmazlıklarda çözüm odaklı Arabuluculuk hizmetleri sunmaktadır. 

Almanya'da bazı Arabuluculuk müzakerelerinin başarısızlıkla sonuçlanması mümkün olabilir. Çünkü bazı anlaşmazlıkların arabuluculuk yoluyla açılması mümkün olmayabilir ve uyuşmazlıkların çözümüne mahkemede devam edilebilir. Ayrıca arabuluculuk sürecinin başarılı olması, karşılıklı iletişim ve işbirliği düzeyine de bağlıdır. Taraflar arasındaki anlaşmazlıkları çözmek için açık ve destekleyici bir şekilde işbirliği yapmalıdırlar.

Almanya'da Arabuluculuğun başarılı olup olmadığı göstergesi için çeşitli seçeneklerin göz önünde bulundurulması önemlidir. Almanya, arabuluculuk konusunda sağlam bir hukuki altyapıya sahiptir. Arabulucuların eğitim ve sertifikasyonları düzenli şekilde takip edilmektedir. Almanya'da sosyal hayat ve hukuki düzenlemeler Arabuluculukta, taraflar arasında işbirliği ve uzlaşma kültürünü teşvik eder. Tarafların çözüm bulma iradesi ve arabuluculuk yönündeki başarının anahtarını bulmak noktasında taraflar teşvik edilir. Arabulucuların yeteneği, deneyimi ve eğitiminin arabuluculuk sürecindeki etkileri Almanya’daki Arabuluculuk sürecinin başarısını ortaya koymaktadır. Kültürlü ve eğitimli arabulucuların süreci yönetmesi Almanya’da ise önemlidir. Almanya’da Arabuluculuk sonucunda elde edilen anlaşmaların yasal olarak bağlayıcılığı ve uygulanabilir olması önemlidir. Tarafların arabuluculuk müzakerelerine istekleri ve gönüllü olarak katılma ve çözüm bulma isteği, Arabuluculukta başarı için kritik bir faktör olarak göze çarpmaktadır. 

Almanya'da arabuluculuk başarısı her zaman uyuşmazlığın türüne, sürecin işleyişine ve arabuluculuk süreç kalitesine bağlı olarak değişebilir. Başarılı bir arabuluculuk süreci, uyuşmazlık tarafları arasında anlaşmazlığın barışçıl bir şekilde devam etmesine de yardımcı olduğu düşünülerek dile getirilmektedir. 

(*) Yazımız bir konuşma, sohbet ve gözlem aktarımı olarak kaleme alındığından, üslup bu doğrultudadır.